PAANO NILIKHA ANG ARAL NA SI CRISTO AY DIYOS (IKALAWANG BAHAGI)

Pinatutunayan ng KASAYSAYAN  na noong mga UNANG SIGLO ay wala pang malaganap na paniniwala na si CRISTO AY DIYOS.  Namamalagi sa marami ang paniniwala na si CRISTO AY TAO hanggang sa IKAAPAT NA SIGLO.

Sa UNANG BAHAGI ng IKAAPAT NA SIGLO naganap ang mga mahahalagang pangyayari sa IGLESIA na nagbigay-daan upang maisulong ang aral na si CRISTO AY DIYOS hanggang sa ito ay maging OPISYAL na aral ng IGLESIA KATOLIKA.  Ang pangyayari ay uminog sa HIDWAAN at PAGTATALO na namagitan sa DALAWANG TAO na nakilala sa kasaysayan ng IGLESIA dahil na rin sa isyung ito tungkol sa likas na kalagayan ni Cristo.  Ganito ang sinasabi sa mga dahon ng KASAYSAYAN:

CHRISTIANITY THROUGH THE CENTURIES:  A HISTORY OF THE CHRISTIAN CHURCH, pages 143-144

Salin sa Pilipino:

“ANG SULIRANIN TUNGKOL SA kaugnayan ng Diyos Ama at ng KANIYANG ANAK NA SI JESUCRISTO ay kagyat na NAGING ISANG MALALANG SULIRANIN SA IGLESIA pagkatapos na matigil sa pag-uusig.  Sa Hilagang Europa, halimbawa, iginiit ni Tertuliano ang pagkakaisa sa esensiya ng tatlong persona bilang siyang tamang pagkaunawa sa Trinidad.  Kaya ang NAGING SENTRO NG HIDWAAN ay sa Silangang bahagi ng Imperyo…Noong 318 o 319, tinalakay ni ALEJANDRO na OBISPO ng ALEJANDRIA, sa kaniyang mga presbitero ‘ANG PAGKAKAISA NG TRINIDAD’.  INATAKE NG ISA SA MGA PRESBITERO, si ARIO, isang asetikong iskolar at bantog na mangangaral, ang sermon sapagkat naniniwala siya na hindi nito napanindigan ang pagkakaiba ng mga persona sa pagkadiyos. …IGINIIT NI ARIO, sa pagsuporta ni Eusebio ng Nicomedia (iba sa Eusebio ng Caesaria) at ng minorya ng mga naroon, NA SI CRISTO AY HINDI NAGBUHAT SA WALANG HANGGAN KUNDI MAY PASIMULA SA PAMAMAGITAN NG PAGLALANG NG DIYOS BAGO DUMATING ANG KAPANAHUNAN.  SIYA’Y NANINIWALA NA SI CRISTO AY MAY IBANG ESENSIYA O KASIYANGAAN KAYSA SA AMA.  DAHIL SA KALINISAN NG KANIYANG BUHAY AT SA PAGSUNOD SA KALOOBAN NG DIYOS, SI CRISTO AY DAPAT NA ITURING NA BANAL.  SUBALIT NAININIWALA SI ARIO NA SI CRISTO AY ISANG NILALANG, NILIKHA MULA SA WALA, MABABA KAYSA SA AMA AT MAY ESENSIYANG IBA SA AMA.  HINDI SIYA KAPANTAY NG AMA.  PARA KAY ARIO, SI CRISTO AY BANAL SUBALIT HINDI DIYOS.”

Ang HIDWAAN nina ARIO at NG KANIYANG OBISPO na si ALEJANDRO tungkol sa LIKAS NA KALAGAYAN NI CRISTO ay nagpapatunay lamang na hanggang sa IKAAPAT NA SIGLO ay wala pa ring MALINAW at PORMAL na doktrina ukol sa pagiging DIYOS NI CRISTO. TINUTULAN ni ARIO ang aral na ito sapagkat NANINIWALA SIYA NA SI CRISTO AY IBA SA AMA na Siyang tunay na Diyos.  AYON KAY ARIO, SI CRISTO AY NILALANG AT MAY PASIMULA; MAYROON SIYANG ESENSIYA O KASIYANGAAN NA IBA SA AMA AT HINDI SIYA KAPANTAY NG AMA.  Pinaninindigan ni ARIO ang tamang doktrina na “SI CRISTO AY BANAL SUBALIT HINDI DIYOS.” 

Ayon pa kay Ario:

ANCIENT MEDIEVAL HISTORY:  THE RISE OF CLASSICAL CULTURE AND THE DEVELOPMENT OF MEDIEVAL CIVILIZATION, page 394

Salin sa Pilipino:

“…KUNG ANG DIYOS AMA AT ANG ANAK AY PAREHONG DIYOS, KUNG GAYON AY MAY DALAWANG DIYOS, NA NANGANGAHULUGANG ANG CRISTIANISMO AY HINDI ISANG MONOTEISTIKONG RELIHIYON” 

Ang paninindigan ni ARIO tungkol sa LIKAS NA KALAGAYAN ni CRISTO ay tuwirang KASALUNGAT ng paniniwala ng kaniyang OBISPO:

WHEN JESUS BECAME GOD, page 56

 

 Salin sa Pilipino:

“…na mariing naninindigan na SI JESUCRISTO ANG WALANG HANGGANG (AMA) DIYOS NA NASA ANYO NG ISANG TAO at ANOMANG KASALUNGAT NA PANINIWALA ay dapat na ituring na EREHIYA”

Kung paano lumawak ang alitan ng dalawa bunga ng kanilang magkasalungat na paniniwala ay isinalaysay sa mga sumusunod:

CHRISTIANITY THROUGH THE CENTURIES: A HISTORY OF THE CHRISTIAN CHURCH, page 143

Salin sa Pilipino:

“Ang HIDWAAN ay naging lubhang mapait na anupa’t ipinakondena ni ALEJANDRO si ARIO sa pamamagitan ng isang SYNOD.  Si Ario ay nanganlong sa palasyo ni Eusebio, obispo ng Nicomedia,… DAHIL SA ANG HIDWAAN AY NAKASENTRO SA ASYA MENOR, ITO’Y NAGING PANGANIB SA PAGKAKAISA NG IMPERYO AT GAYUNDIN NG IGLESIA.”

ANG LUMALALANG HIDWAAN SA PAGITAN NINA ALEJANDRO AT ARIO AY NAKARATING SA KAALAMAN NI EMPERADOR CONSTANTINO.  Natawagan ng pansin ang EMPERADOR sapagkat sinabi sa kaniya ng kaniyang mga tagapayo na ang hidwaan ay magsasapanganib sa pinapangarap niyang kaisahan ng kaniyang IMPERYO.  Dahil dito, iniutos ng emperador na siyasatin ang kontrobersiya.  Kaya, ipinatawag niya ang kaniyang pinakamalapit na tagapayong Cristiano na si HOSIUS ng CORDOVA at pinapunta sa ALEJANDRIA upang alamin ang mga pangyayari at magbigay ng ebaluwasyon at rekomendasyon sa kaniya.  Dala ang liham ng emperador na nakaukol kapuwa sa MAGKATUNGGALING sina ARIO at ALEJANDRO, nagsagawa ng pagsisiyasat si Hosius (When Jesus Became God:  The Epic Fight Over Christ’s Divinity in the Last Days of Rome, pp. 46-47, 49).  Ganito ang naging resulta ng kaniyang ginawang pagsisiyasat:

WHEN JESUS BECAME GOD:  THE EPIC FIGHT OVER CHRIST’S DIVINITY IN THE LAST DAYS OF ROME, pages 64-65

Salin sa Pilipino:

“NAGPASIYA SI HOSIUS.  Susulat siya kaagad upang sabihin sa EMPERADOR na hindi na maaari ang pagkakasundo.  Ang EREHIYANG ARIANO ay hindi na rin maaaring PAHINTULUTAN o MAPAGBIGYAN.  Kailangan na itong SUGPUIN.  Kasabay nito ay magrerekomenda siya ng isang istratehiya upang wakasan ang pagkakabaha-bahagi sa komunidad CRISTIANO sa PINAKAMABILIS at PINAKATIYAK na paraan. …Matagal nang pinag-uusapan ng mga obispo sa Silangan na kailangan na ang isang PANGKALAHATANG KONSILYO upang harapin ang ilang mga isyu na bumabagabag sa mabilis na lumalagong Iglesia.  Irerekumenda ni HOSIUS na si CONSTANTINO ay tumawag ng isang gayong KONSILYO sa tagsibol, na lalong kanais-nais kung doon isasagawa sa isang lunsod na hindi kalayuan sa kaniyang punong himpilan—marahil sa Ancyra (Ankara) na doon ang obispo na si Marcellus ay isang maalab na tagasalungat ni Ario at ng dalawang Eusebio.  MAGAGAMIT NG EMPERADOR ANG KONSILYO UPANG HIMUKIN ANG MGA NATITIPONG OBISPO NA KONDENAHIN ANG ARIANISMO.”

ANG PAGTAWAG NG KONSILYO

Batay sa mungkahi ni HOSIUS pagkatapos na masiyasat na hindi na maaaring pagkasunduin pa ang magkabilang panig, tumawag si EMPERADOR CONSTANTINO ng PANGKALAHATANG KONSILYO ng mga OBISPO. Ganito ang nakatala sa kasaysayan:

CHRISTIANITY THROUGH THE CENTURIES:  A HISTORY OF THE CHRISTIAN CHURCH, page 143

Salin sa Pilipino:

Sumunod, tumawag si CONSTANTINO ng isang KONSILYO ng mga OBISPO upang lutasin ang hidwaan.  Ang konsilyong ito ay nagpulong sa NICEA sa mga unang araw ng tag-init ng 325.  Tatlong daang obispo ng Iglesia ang dumalo, subalit di lalabis sa sampu ang magmula sa Kanlurang bahagi ng imperyo.  ANG EMPERADOR ANG NAMUNO SA KONSILYO AT SIYANG NAGBAYAD NG MGA GUGULIN NITO.  Sa unang pagkakataon, NASUMPUNGAN NG IGLESIA ANG KANIYANG SARILI NA PINANGIBABAWAN NG LIDERATO PAMPULITIKA NG PANGULO NG ESTADO.”

Dahil ang nagpatawag ng KONSILYO ay si CONSTANTINO sa hangaring pagkaisahan ang kaniyang IMPERYO, hindi kataka-takang siya rin ang nagbayad ng gugulin ng mga delegadong obispo.  Subalit sa isyu ng DOKTRINA na pinagtatalunan, ang EMPERADOR ay WALANG NALALAMAN at NAIINTINDIHAN, gaya ng pinatutunayan ng mga salaysay sa kasaysayan:

A SHORT HISTORY OF CHRISTIAN DOCTRINE:  FROM THE FIRST CENTURY TO THE PRESENT, page 51

Salin sa Pilipino:

“Ang UNANG EMPERADOR NA NAGING CRISTIANO, si CONSTANTINO ay WALANG ANOMANG NAUUNAWAAN sa mga katanungang pinag-uusapan sa teolohiyang Griyego.  ANG KONTROBERSIYA SA DOKTRINA NG TRINIDAD AY ITINURING LAMANG NIYA NA ISANG WALANG KABULUHANG PAGTATALO NG MGA TEOLOGO, na maaaring iwasan sa pamamagitan ng di pagpansin sa lahat ng haka-haka at sa pamamagitan ng sama-samang pamumuhay na may pag-ibig at mabuting samahan  Kaalinsabay nito, ANG INAALAALA NI CONSTANTINO AY KUNG PAANO PANGANGALAGAAN O PANUNUMBALIKIN ANG KATAHIMIKAN NG IGLESIA.  TUTAL, ANG IGLESIA AY MAY MAHALAGANG GAMPANIN NA TUTUPARIN SA KANIYANG IMPERYO.”

Maliwanag na ang ISINAALANG-ALANG ni CONSTANTINO ay HINDI ang TAMANG DOKTRINA para sa IGLESIA kundi ang KAPAYAPAAN at KATAHIMIKAN ng kaniyang IMPERYO at ang malaking papel na ginagampanan ng Iglesia para ito ay maisiguro.  Kaya’t ang kaniyang PAKIKIALAM ay bunsod ng pangangailangang PAMPULITIKA sapagkat ayaw niyang MAGKAWATAK-WATAK ang kaniyang IMPERYO dahil lamang sa isang isyu ng DOKTRINA na INAAKALA niyang puwede namang MALUTAS sa SIMPLENG PAG-UUSAP ng mga OBISPO.  At para maisiguro ang pagdalo ng mga obispo at maisagawa ang kaniyang gusto, ganito ang kaniyang ginawa:

ANG KABANALBANALANG ISANGTATLO:  ANG DIYOS NG MGA KRISTIYANO, pahina 107

“…TINAWAG ANG KONSILYONG ITO NG EMPERADOR CONSTANTINO SA PAMAMAGITAN NG MGA SULAT NA MAY KASAMANG REGALO, NGUNIT ANG MGA SULAT AY NAGLALAMAN DIN NG PANANAKOT.”

Mula pa lamang sa pagpapatawag sa mga obispong dadalo sa KONSILYO ay ginamit na ng EMPERADOR ang kaniyang IMPLUWENSIYA.  Upang MAPUWERSA ang mga OBISPO na tumugon sa kaniyang panawagan, sila ay kaniyang NIREGALUHAN at SINULATAN NA MAY HALONG PANANAKOT.  Kung paano ginamit ng EMPERADOR ang kaniyang kapangyarihan upang maimpluwensiyahan niya ang KONSILYO ay ganito ang sinasabi ng kasaysayan:

A SHORT HISTORY OF CHRISTIAN DOCTRINE, pages 51-52

Salin sa Pilipino:

“Sa unang pagkakataon sa kaniyang kasaysayan, ang CRISTIANISMO sa IMPERYO ng ROMA ay hindi na siyang pinag-uusig na relihiyon… Sa panlabas na pananaw, ang PAGBABAGO SA SITUWASYON ay maliwanag na NARAMDAMAN ng mga OBISPO  dahil sa katotohanang hindi na nila kailangan pang kumilos nang PALIHIM o MANGAILANGAN pang gumamit ng karaniwang paraan ng PAGLALAKBAY upang DALAWIN ang ISA’T-ISA.  Ngayon ay mayroon na silang PRIBILEHIYO na dumalo sa KONSILYO sa pamamagitan ng TRANSPORTASYONG BIGAY NG ESTADO, na siyang paraan ng PAGLALAKBAY na INILALAAN sa mga may ranggong OPISYAL ng ESTADO.  Sa NICEA, PINAGKALOOBAN ng EMPERADOR ng MATUTULUYAN ang mga OBISPO sa kaniyang PALASYO.  Doon din ginanap ang mga TALAKAYAN at SA HARAP PA MANDIN NG EMPERADOR. … Madaling maintindihan kung ipinakita man ng mga OBISPO ang kanilang UTANG NA LOOB sa pamamagitan ng pagbibigay sa KAGUSTUHAN ng EMPERADOR. Sa loob ng mahabang panahong pag-uusap na ngayon ay isinasagawa sa NICEA, ANG EMPERADOR AY ILANG BESES NA NAKIALAM NANG PERSONAL.”

Hindi nagkasya ang EMPERADOR na tumawag lamang ng KONSILYO. Hindi siya nasiyahang hayaan na lamang at ipaubaya sa mga OBISPO ang pag-uusap tungkol sa DOKTRINA na dapat SAMPALATAYANAN at itaguyod ng IGLESIA.  SIYA AY PERSONAL NA NAKIALAM at ang kaniyang pakikialam sa konsilyo ay umabot hanggang sa pagbuo ng aral na dapat pagkaisahan ng mga obispo.  Sinasabi sa aklat ng kasaysayan na:

EERDSMAN’S HANDBOOK TO THE HISTORY OF CHRISTIANITY, p. 134

Salin sa Pilipino:

 

“Ang EMPERADOR MISMO ANG NANGUNA sa napakahalagang pagpupulong, at SIYA ANG NAGPANUKALA ng salitang pagkakaisahan, ito ay ang HOMOUSIOS (salitang Griyego para sa ‘mula sa IISANG ESENSIYA’), UPANG ILARAWAN ANG KAUGNAYAN NI CRISTO SA AMA (bagaman mas malamang na ang nagmungkahi nito sa kaniya ay si HOSIUS ng Cordova, isa sa kaniyang mga tagapayo sa mga bagay na may kinalaman sa IGLESIA).” 

Ang IMINUNGKAHI NI CONSTANTINO na pagkaisahan ng mga OBISPO, bagaman wala naman siyang NAIINTINDIHAN tungkol sa TEOLOHIYANG GRIYEGO, ay ang PORMULA NG DOKTRINA NA NAGPAPAHAYAG NA SI CRISTO AT ANG DIYOS AY MAY IISANG ESENSIYA.  Sa pormulang ito ay malinaw na nais niyang pagkaisahan ng mga obispo ang pagiging DIYOS NI CRISTO:

THE JESUS ESTABLISHMENT, p. 173

Salin sa Pilipino:

“Ito ang nangyari sa NICEA.  Mga anim na linggo pagkatapos ng pagbubukas ng KONSILYO, noong HUNYO 19, 325, iginiit ni EMPERADOR CONSTANTINO na ang LAHAT NG OBISPO na dumalo ay dapat IENDORSO ANG ISANG BAGONG KREDO NA NAGPAPAHAYAG NA SI CRISTO AY DIYOS at kumukondena kay Ario.  SINOMANG HINDI LALAGDA SA DOKUMENTONG ITO AY ITITIWALAG AT IPATATAPON.”

Malinaw na kaya nangibabaw ang aral na si CRISTO AY DIYOS ay hindi dahil sa ito ang tamang aral ng Biblia kundi ito ang IPINILIT ng EMPERADOR at SINOMAN SA MGA OBISPONG DELEGADONG NAROON ANG HINDI SASANG-AYON AY PAPATAWAN NG PARUSANG PAGTITIWALAG AT PAGPAPATAPON.  Hindi naman kataka-takang ang igiit ni CONSTANTINO ang aral na si CRISTO AY DIYOS upang mapanatili niya ang kapayapaan at kaisahan ng kaniyang IMPERYO.  Para sa kanila, kung ang mga EMPERADOR  ROMANO ay NAGPAPAKILALANG DIYOS, lalo namang dapat kilalaning ganoon ang TAGAPAGLIGTAS.  Ganito ang sinasabi sa aklat na:

CHALLENGE OF A LIBERAL FAITH, page 60

Salin sa Pilipino:

“ANG KONSILYO AY HINDI MAGKAISA AT PAGKATAPOS NG DALAWANG TAON, SA PAGKAINIP SA PAGKAANTALA, SI EMPERADOR CONSTANTINO AY HUMARAP AT NAGSALITA SA KAPULUNGAN, AT KANIYA SILANG INUTUSAN NA PAGKAISAHAN ANG PAGKA-DIYOS NI CRISTO (paano nga namang maaangkin ng emperador ang pagiging Diyos kung ito ay itatanggi sa Tagapaligtas?).”

Kaya, kahit pa ang DOKTRINA ay LABAG sa BIBLIA, ANG KREDO TUNGKOL SA PAGIGING DIYOS NI CRISTO AY PINAGTIBAY NG KONSILYO AT NAGING OPISYAL NA ARAL NG IGLESIA KATOLIKA:

DISCOURSES ON THE APOSTLE’S CREED, page 206

Salin sa Pilipino:

“Kaya halimbawa, NOON LAMANG 325 A.D. SA KONSILYO NG NICEA NANG IPALIWANAG NG IGLESIA SA ATIN NA ISANG ALITUNTUNIN NG PANANAMPALATAYA NA SI JESUS AY TUNAY NA DIYOS.”

PAANO NILIKHA ANG ARAL NA SI CRISTO AY DIYOS (UNANG BAHAGI)

Maliwanag na itinuturo ng BIBLIA na TAO ang LIKAS NA KALAGAYAN ng ating PANGINOONG JESUCRISTO at ang Kaniyang pagiging TAO ay nagpapatunay na hindi Siya Diyos.  Ito ang aral na itinuro ng ating PANGINOONG JESUCRISTO (Juan 8:40) at ng Kaniyang mga APOSTOL (Mat. 1:18; I Tim. 2:5; Gawa 2:22; Sant. 5:6, Salin ni Juan P. Trinidad), na siya namang natutuhan at itinaguyod ng mga UNANG CRISTIANO.  Subalit dumating ang panahong MAY BUMAGO sa ARAL na ito at GINAWANG DIYOS ang ating PANGINOONG JESUCRISTO.  Dahil sa ang aral na si CRISTO ay DIYOS ay hindi naman matatagpuan sa BIBLIA, susuysuyin natin sa mga dahon ng KASAYSAYAN sa labas ng Biblia kung paano ito NABUO at NAGING ARAL ng mga nagpapakilalang “MAINSTREAM CHRISTIANITY” sa pangunguna ng IGLESIA KATOLIKA at mga IGLESIANG PROTESTANTE.  

TANONG: Paano nga ba nabuo ang aral na si Cristo’y tunay na Diyos, gayong hindi naman ito matatagpuan sa Biblia at hindi ito ang paniniwala ng mga unang Cristiano?  Sino ang ipinakilala ng kasaysayan na unang nagturo ng aral na si Cristo ay Diyos?  Ganito ang salaysay ng isang MANUNULAT na KATOLIKO:

SYSTEMATIC THEOLOGY, page 305

Salin sa Pilipino:

“ANG KAUNA-UNAHANG PANAHONG NALALAMAN NA SI JESUS AY DINIYOS ay pagkatapos ng mga manunulat ng Bagong Tipan, SA MGA SULAT NI IGNACIO, SA PASIMULA NG IKALAWANG SIGLO.”

Hindi dapat na ipagtaka kung pagkatapos ng panahon ng mga APOSTOL ay MAY LUMITAW NA IBANG ARAL TUNGKOL KAY CRISTO—na SIYA DIUMANO AY DIYOS—sapagkat noon pa mang nabubuhay ang mga APOSTOL ay mayroon nang nangangaral ng IBANG JESUS na hindi nila ipinangaral at MAY ILANG KAPATID NA NAAAKIT NA SA GAYONG MGA PANGANGARAL.  Ganito ang sinabi ni Apostol Pablo:

II Cor. 11:3-4 New Pilipino Version

“NGUNIT NANGANGAMBA AKO.  BAKA MAILAYO KAYO SA INYONG TAPAT AT DALISAY NA PANANALIG KAY CRISTO, TULAD NI EVA NA NALINLANG NG AHAS.  PAGKAT MALUGOD NINYONG TINATANGGAP ANG SINUMANG DUMATING AT MANGARAL NG JESUS NA IBA SA JESUS NA IPINANGARAL NAMIN SA INYO, AT TINATANGGAP ANG ESPIRITUNG IBA SA ITINURO NAMIN SA INYO, AT PINANINIWALAAN ANG EBANGHELYONG IBA SA INIARAL NAMIN SA INYO.” 

Ang ganitong obserbasyon ng mga APOSTOL ay binabanggit din ng ilang mga MANANALAYSAY SA KASAYSAYAN NG IGLESIA.  Ganito ang nakatala sa:

EERDMAN’S HANDBOOK TO THE HISTORY OF CHRISTIANITY, page 73

Salin sa Pilipino:

“Kung babasahin natin ang sulat ni APOSTOL PABLO sa IGLESIA SA CORINTO, malinaw na MARAMING SULIRANIN ANG KINAKAHARAP NG IGLESIA SA MISMONG KALIPUNAN NG KANIYANG MGA KAANIB.  Ang ibang mga sulat ni Pablo ay nagpapakilala rin ng papalagong mga KONTROBERSIYA at PAG-AAGAWAN ng KAPANGYARIHAN. …  Sinubukan ng ilang mga tao na PAGSAMAHIN ang mga PANINIWALANG CRISTIANO at DI-CRISTIANO.  Sa UNANG sulat ni JUAN ay binabanggit ang mga minsan ay KASAMA SA KOMUNIDAD NG MGA CRISTIANO subalit ngayon ay NANGAHIWALAY.  KANILANG ITINANGGI ANG PAGIGING TOTOONG TAO NI CRISTO.”

Sa panahon pa ng mga APOSTOL ay mayroon nang mga PAGTATANGKANG BAGUHIN ang ARAL tungkol kay CRISTO SA PAGTATANGGING SIYA AY TAO.  Sila ay tinawag ni APOSTOL JUAN na mga MAGDARAYA at ANTI-CRISTO:

II Juan 1:7 Magandang Balita Biblia

“Sapagkat NAGKALAT SA SANLIBUTAN ANG MGA MAGDARAYA—MGA TAONG HINDI NAGPAPAHAYAG NA SI JESU-CRISTO’Y NAGING TAO.  ANG GAYONG MGA TAO AY MAGDARAYA AT ANTI-CRISTO.”

UNTI-UNTING BINUO

Ang ARAL tungkol sa IBANG JESUS na hindi itinuro ng mga APOSTOL ay UNTI-UNTING IPINASOK SA IGLESIA. 

• Una ay MAY MGA NAGTURO NG ARAL NA TUMATANGGING TAO SI CRISTO. 
• Nang lumaon ay lumitaw ang aral na si CRISTO ay DIYOS sa mga sulat ni IGNACIO pagkamatay ng mga APOSTOL. 

Gayunman, ang umuusbong na paniniwalang ito ay HINDI AGAD TINANGGAP NG MGA CRISTIANO NOON gaya nang mababakas sa tinaglay nilang KAISIPAN at PANINIWALA:

A HISTORY OF THE CHRISTIAN CHURCH, page 37

Salin sa Pilipino:

“ANG KARANIWANG CRISTIANISMO… ay kumilos sa higit na mga payak na kaisipan.  GANAP NA TAPAT KAY CRISTO, KINILALA NITO SIYA, UNANG-UNA BILANG BANAL NA TAGAPAGPAHAYAG NG KAALAMAN NG TUNAY NA DIYOS AT TAGAPAGHAYAG NG ISANG BAGONG BATAS NG SIMPLE, MARANGAL AT MAHIGPIT NA MORALIDAD.  Ito ang palagay ng mga tinatawag na ‘APOSTOLIC FATHERS’, maliban kay IGNACIO…”

Sinasabi rin na:

THE DIVINE TRINITY:  A DOGMATIC TREATISE, page 150

Salin sa Pilipino:

“… maging ang DIDACHE, o ang ‘ANG MGA TURO NG LABINDALAWANG APOSTOL’, na pinakamatandang bantayog pampanitikan ng kauna-unahang panahong Cristiano sa labas ng Bagong Tipan,… AY HINDI NAGTATAGLAY NG PORMAL NA PAGPAPAHAYAG NG PANANAMPALATAYA SA PAGKA-DIYOS NI JESUCRISTO…”

Kaya maging SA PANAHONG KAMAMATAY pa lamang ng mga APOSTOL ay hindi tinatanggap ng KARAMIHANG CRISTIANO ang aral na si CRISTO ay DIYOS.  Ang ganitong masidhing pagtutol sa MALING ARAL na ito ay nagpatuloy hanggang sa IKAAPAT NA SIGLO ayon sa salaysay ng aklat na:

THE PHILOSOPHY OF THE CHURCH FATHERS: Vol. I, page 306-307

                                

Salin sa Pilipino:

“Ang katotohanan na hanggang noong IKA-APAT NA SIGLO, ay may mga nasa loob ng CRISTIANISMO na sa kabila ng pagtanggap sa mga sulat ni Pablo at sa ebanghelyo ni Juan, AY TUMUTUTOL PA RIN SA PAGIGING DIYOS NG CRISTONG EKSISTIDO NA NONG UNA PA, AY MAGPAPAHIWATIG NA WALANG MAKUKUHA SA MGA KASULATANG ITO NA MALINAW NA KATIBAYAN NG PANINIWALA SA PANIG NI PABLO AT JUAN NA ANG CRISTO NA EKSISTIDO NOONG UNA PA AY DIYOS sa literal na kahulugan ng salita.”

Pagkatapos na pagkatapos ng panahon ng mga APOSTOL, hindi tinanggap ng marami ang aral tungkol sa ‘IBANG JESUS’. 

• Sa mga tinatawag na ‘APOSTOLIC FATHERS,” mga manunulat sa Iglesia pagkatapos ng mga apostol, tanging si IGNACIO lamang ang nagturo na si CRISTO ay DIYOS.
• Subalit ang aral na ito ay tinutulan hanggang sa IKAAPAT NA SIGLO. 
• Ang pagtutol ng marami sa aral na ito ay sa dahilang hindi ito itinuro ng mga APOSTOL at WALANG MABABASANG GANITO SA KANILANG MGA SULAT. 

Ang pag-iral ng aral na ito sa IGLESIA at ang PAGKABUO nito ay UNTI-UNTI, ayon sa patotoo ng isang PARING KATOLIKO sa kaniyang aklat:

AT NAGSALITA ANG DIYOS SA PAMAMGITAN NG KANYANG ANAK, pahina 181

“Ipinahahayag ng ilang dalubhasa na UTAY-UTAY NA BINALANGKAS NG SIMBAHAN ANG PANANAMPALATAYA SA PAGKA-DIYOS NI JESUS sa impluho ng mga ibang relihiyon.”

Sinasabi rin ng manunulat na PARING JESUITA na sa unti-unting pagbalangkas ng SIMBAHANG KATOLIKO ng aral na si CRISTO ay DIYOS, sila ay NAIMPLUWENSIYAHAN ng IBANG MGA RELIHIYON.

KUNG PAANO NAIMPLUWENSIYAHAN

Pagkatapos ng panahon ng mga APOSTOL, ang IGLESIA ay nakaranas hindi lamang ng PAG-UUSIG kundi maging ng PAGTULIGSA ng mga PAGANONG RELIHIYON.  Ganito ang patotoo ng kasaysayan:

THE CHURCH IN HISTORY, page 15-16

Salin sa Pilipino:

“TINULIGSA at INUSIG ng mga PAGANO ang mga CRISTIANO.  Nagpakalat sila ng mga bulaang kuwento tungkol sa mga Cristiano, pinaratangan sila ng mga nakapangingilabot na krimen, at NILABO ANG MGA ARAL NG CRISTIANISMO.  Bilang tugon, ang ilang Cristiano ay sumulat ng mga aklat.  Sapagkat sa mga aklat na iyon ay ipinagsanggalang ng mga manunulat na iyon ang Cristianismo, sila ay tinawag na mga APOLOGISTS.  ANG APOLOGIST AY ISANG TAO NA IPINAGSASANGGALANG YAONG PINANINIWALAAN NIYANG KATOTOHANAN.” 

Sa pagtuligsa ng mga PAGANO sa mga CRISTIANO, kasama rito ang PAGPAPALABO SA MGA ARAL NA KANILANG SINASAMPALATAYANAN. Sinagot naman sila ng mga TAGAPAGTANGGOL NG CRISTIANISMO na kung tawagin ay mga APOLOGISTS.  Ang ilan sa mga sumulat ng tuligsa laban sa kanila na kanilang sinagot ay mga taong ang kaisipan ay nakahilig sa PILOSOPIYA.  Ganito ang sinasabi sa kasaysayan:

THE HISTORY OF CHRISTIAN DOCTRINES, page 43

Salin sa Pilipino:

“Kaalinsabay nito, HINDI NAIWASAN ng CRISTIANISMO na magdanas ng maraming nakasulat na tuligsa ng ilan sa pinakamatatalinong tao ng panahong iyon, tulad nina LUCIANO, PORPIRIO, at CELSO, mga lalaking ang isipan ay nakahilig sa PILOSOPIYA, na nagpukol ng kanilang mga pag-upasala laban sa RELIHIYONG CRISTIANO.”

Sa mga nabanggit na manunuligsa sa mga CRISTIANO, si CELSO ang UMATAKE sa kanilang PANINIWALA at PANININDIGAN tungkol kay CRISTO.  Ang kaniyang MAPANGUTYANG TULIGSA sa kanila ay nakatuon sa PAGSAMBANG INIUUKOL NILA KAY CRISTO:

THE FAITH OF MILLIONS, page 98-99

Salin sa Pilipino:

“Kaya, iginigiit ni CELSO, isang MAPANGUTYANG PILOSOPONG PAGANO ng IKATLONG SIGLO na ang mga CRISTIANO ay walang karapatang tuligsain ang pagkilala sa maraming diyos sa daigdig ng mga pagano dahil sa ang kanila mismong PAGSAMBA KAY CRISTO AY POLETEISTIKO.  Kaniyang sinabi, ‘ANG MGA CRISTIANO AY WALANG SINASAMBANG DIYOS; wala, ni demonyo, KUNDI ISA LAMANG PATAY NA TAO… Kung ayaw nilang sumamba sa mga diyos ng pagano’, ang sabi niya, ‘BAKIT HINDI NA LAMANG NILA IUKOL ANG KANILANG PAMIMINTUHO SA ILAN SA KANILANG MGA PROPETA KAYSA ISANG TAO NA IPINAKO SA KRUS NG MGA JUDIO?”

PAGKALIPAS PA NG PITUMPUNG TAON NASAGOT  ANG TULIGSA NI CELSO TUNGKOL SA  PAGSAMBA NG MGA CRISTIANO KAY CRISTO (The Church in History, p. 17).  Ito ay sinagot ng isang APOLOGIST ng IGLESIA na si ORIGEN, isang TEOLOGONG isinilang sa ALEXANDRIA SA EGIPTO at nabuhay noong huling bahagi ng IKALAWANG SIGLO HANGGANG SA KALAHATI NG IKATLONG SIGLO, sa sinulat niyang aklat na “AGAINST CELSUS.”  Subalit sa halip na isagot ni ORIGEN ay ang sinabi ni APOSTOL PABLO na kaya sinasamba ng mga Cristiano si Cristo ay hindi dahil sa Siya ay Diyos, kundi IPINAG-UTOS NG DIYOS NA SIYA AY SAMBAHIN (Filipos 2:9-11), sinabi niyang KARAPAT-DAPAT SAMBAHIN SI CRISTO SAPAGKAT SIYA RAW AY DIYOS.  Nakatala sa kasaysayan ang ganito:

THE CHURCH IN HISTORY, page 99   

Salin sa Pilipino:

“Ipinagsanggalang ni ORIGEN, na pinakadakila sa mga UNANG MANUNULAT CRISTIANO, ang mga Cristiano sa tuligsa ni CELSO.  Ito ay kaniyang ginawa hindi sa pamamagitan ng pagkakaila sa paratang na SILA’Y SUMASAMBA KAY CRISTO, kundi sa pamamagitan ng pagpapatunay na ANG TAGAPAGLIGTAS AY KARAPATDAPAT SA GAYONG PAGSAMBA SAPAGKAT SIYA AY DIYOS.”

Ang ipinahayag ni ORIGEN na si CRISTO RAW AY DIYOS ay LABAG sa turo ng mga APOSTOL at hindi ito ang paniniwala noon ng mga CRISTIANO sa kaniyang panahon.  Mapapatunayan ito sa pahayag ng isa sa kaniyang mga kakontemporaryo, si TERTULIANO, na isang AFRICAN LATIN THEOLOGIAN na sumulat ng maraming mga aklat tungkol sa aral Cristiano (kung kaya’t kinikilala siya bilang isa sa mga CHURCH FATHERS o AMA NG IGLESIA KATOLIKA).  Ayon kay TERTULIANO, sa kanilang kapanahunan, IKALAWA HANGGANG SA IKATLONG SIGLO, ang paniniwala ng karamihan tungkol kay CRISTO ay SIYA AY TAO at HINDI DIYOS  Ganito ang ipinapahayag ng tala ng kasaysayan:

CHALLENGE OF A LIBERAL FAITH, p. 63

Salin sa Pilipino:

“Sinulat ni TERTULLIANO (160-230 A.D.), isa sa mga pinakabantog na AMA NG IGLESIA, na sa kaniyang kapanahunan, ‘ang mga karaniwang tao ay naniniwalang SI CRISTO AY TAO’.” 

Sa mga TALA ng KASAYSAYAN na ating sinipi ay makikita na sa panahon pa ng mga APOSTOL ay mayroon nang umuusbong na paniniwala tungkol kay CRISTO, na iba sa kanilang itinuro.  At ito ay nasundan pa PAGKAMATAY ng mga APOSTOL, sa mga pahayag nina IGNACIO at ORIGEN. 

Gayunman, hindi iyon ang paniniwala ng mga CRISTIANO noon bagkus ang NAMAMALAGING PANINIWALA NG MGA CRISTIANO hanggang noong panahong iyon ay TAO SI CRISTO.